2013-03-07

6 mart 1955-ci il... (Rəsulzadənin dəfn fotoları)

 Sevda İsmayıllı

AZƏRBAYCAN

Görəsən, 1955-ci il martın 6-nı Azərbaycan, Bakı necə keçirdi?
Bunun üçün gərək köhnə qəzetləri vərəqləyəsən.
Nə fərqi var? Ömrünün önəmli hissəsini Sovetlərdə yaşayan biri kimi mən bu günü xəyalımda canlandıra da bilərəm.
Stalin erası artıq tarixə qovuşmuşdu. M.C. Bağırov dövrü da həmçinin…
Stalinə pərəstiş məsələsini gündəmə gətirəcək XX qurultaya hazırlıq gedirdi.
Ölkədə milli məsələ qabarmışdı. Mərkəzə aramsız «donos»lar axışırdı.
Ərzaq qıtlığı vardı…
Qərbi azərbaycanlıların 1948-ci ildən başlayan növbəti köçü artıq tamamlanmaq üzrə idi. Dağlıq ərazidə yaşayan minlərlə insan Kür-Araz ovalığının ilan mələyən düzlərinə yerləşdirilmişdi…
Amma qəzetlər, yəqin ki, cari beşilliyin nailiyyətlərindən, qarşıdan gələn beşillikdə görüləcək işlərdən, sovet adamlarının kommunizm uğrunda fəal mübarizəsindən  yazırdı…
Bakı, Azərbaycan gündəlik həyatını, qayğılarını yaşayırdı. Gələcəkdə nələr yaşanacağının fərqində belə deyildi…

TÜRKİYƏ

1955-ci ilin martın 6-da Ankara Universitetinin Tibb fakültəsinin klinikasında bir azərbaycanlı mühacir yatırdı. Şəkər xəstəliyindən müalicə alan bu önəmli şəxsin durumu ürəkaçan deyildi.  O, ölüm yatağındaydı…

Bu önəmli şəxsin öz ölkəsinə hansı xidmətlər göstərdiyi, çox güman, xəstəxana çalışanlarını maraqlandırmırdı.
Amma xəstənin yaxınları kimi itirdiklərinin fərqindəydilər.
Xəstənin yanında silahdaşları vardı. Onun qayğısına qalır, qulluğunda dururdular.
Ümidsiz xəstə huşu özünə gəldikcə keçmişi xatırlayırdı.
Əzablı keçmişi…

BAKI

Ölkəsində Milli Şuranın rəisi olan bu şəxsin qurduğu dövlət düz 35 il əvvəl devrilmişdi.
35 illik bir mücadilə gözləri önündən keçirdi.
Bu yolda nələr görməmişdi?
Cümhuriyyət qurmanın, üçrəngli bayrağın gətirdiyi əvəzsiz sevinc, gənc ölkəyə olan aramsız basqınlar, daxili və xarici didişmələr, Bakının azad olunmasının verdiyi qürur, milli ordu quruculuğu, Azadlığın dadı – bircə damlası!..

2013-03-06

M. Ə. Rəsulzadənin vəfatından 58 il ötür

Martın 6-sı Şərqdə ilk demokratik respublikanın - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin (1918-1920) qurucularından olan Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin vəfatından 58 il ötür.

M. Ə. Rəsulzadə 1884-cü il yanvarın 31-i Bakının Novxanı kəndində anadan olub.

1918-ci il mayın 28-də Rəsulzadənin rəhbərlik etdiyi Müsavat Partiyası Azərbaycanın istiqlalını elan edir və M.Ə. Rəsulzadə Milli Şuranın sədri seçilir.

1918-1920-ci illərdə dövlət quruculuğu, parlament seçkiləri və Azərbaycanın dünya dövlətləri tərəfindən tanınmasında Müsavat Partiyasının böyük xidmətləri olur.

Amma 1920-ci il bolşevik inqilabından sonra, Demokratik Cümhuriyyət süquta yetirilir və digər cümhuriyyətçilər kimi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə də uzun illər Türkiyə, Rumıniya, Almaniya və Polşada mühacirətdə yaşamalı olur.

Məmməd Əmin Rəsulzadə 1955-ci il martın 6-da Ankarada vəfat edib və Ankaranın «Əsri» qəbiristanlığında dəfn edilib.

----------------------------
qaynaq - azadliq.org

Rəsulzadənin vəfatından 58 il ötür


Martın 6-da Azərbaycanın görkəmli siyasi xadimi, mütəfəkkiri, Şərqdə ilk demokratik dövlətin qurucusu Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin vəfatının 58-ci ili tamam olur.
Məhəmməd Əmin bəy 1884-cü il yanvarın 31-də Bakının Novxanı kəndində dünyaya gəlib. İlk təhsilini ikinci “Rus-müsəlman” məktəbində alıb, daha sonra təhsilini Bakı texniki məktəbində rus dilində davam etdirib. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə inqilabi fəaliyyətə də həmin illərdə başlayıb. 1902-ci ildə 17 yaşında olan M.Ə.Rəsulzadə “Müsəlman gənclik təşkilatı”nı yaradıb. Bu, XX əsrdə Azərbaycanda rus müstəmləkə üsul-idarəsinə qarşı gizli mübarizə aparan ilk siyasi təşkilat idi.
1908-ci ilin axırında M.Ə.Rəsulzadə çar üsul-idarəsi tərəfindən həbs olunması təhlükəsi ilə bağlı Bakını tərk edərək bir müddət İranda yaşayıb. Rəsulzadə İranda da siyasi fəaliyyətini davam etdirərək Avropa təhsili görmüş bir qrup İran ziyalısı ilə birlikdə 1910-cu ilin sentyabrında İran Demokrat Partiyasını yaradır.

Çar hökuməti İrandakı inqilabi hərəkatdan qorxuya düşərək onun əsas rəhbərlərindən biri olan M.Ə.Rəsulzadənin ölkədən çıxarılmasını İranın şahından tələb edir. M.Ə.Rəsulzadə təqiblərdən yaxa qurtarmaq üçün 1911-ci ilin may ayında İstanbula getmək məcburiyyətində qalır. O, 1911-ci ilin noyabr ayından nəşrə başlayan “Türk yurdu” jurnalının fəal yazarlarından biri olur.


1913-cü ildə Romanovlar sülaləsinin 300 illiyi ilə əlaqədar ümumi əfv elan olunur və M.Ə.Rəsulzadə vətənə qayıda bilir. 1917-ci ildə fevral burjua inqilabı baş verir.


1918-ci il mayın 26-da Zaqafqaziya seymi daxili fraksiyaların çəkişmələri nəticəsində ləğv olunur. Mayın 27-də seymin müsəlman fraksiyasına daxil olan müxtəlif partiyaların üzvlərindən ibarət olan Azərbaycan Milli Şurası yaradılır. Səs çoxluğu ilə M.Ə.Rəsulzadə milli şuranın sədri seçilir. 1918-ci il mayın 28-də bütün ölkələrin radiostansiyaları və qəzetləri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasını dünyaya yayır. Beləliklə, Azərbaycan xalqı nəinki türk xalqları içərisində hətta bütün Şərqdə ilk dəfə olaraq respublika qurdu.


1920-ci il aprelin 27-də baş verən sovet işğalı səbəbindən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süqut etdi. AXC-nin qurucuları Azərbaycanı tərk etməli oldular. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə uzun müddət Avropada mühacir həyatı yaşasa da ömrünün son illərini Türkiyədə keçirdi və 1955-ci il martın 6-da Ankarada həyata vida etdi. Məzarı Ankaranın mərkəzindəki Əsri məzarlığındadır.


Bütün həyatını Azərbaycan məfkurəsinə fəda edən Məhəmməd Əmin Rəsulzadə bu gün üzərində dayandığımız siyasi coğrafiyanın tək və şəriksiz siyasi öndəridir. Azərbaycan dövlətini canı qədər sevən Rəsulzadə gəncliyə xitabında deyirdi: “Ey gənclik!!! Sənin öhdəndə böyük bir vəzifə var. Səndən əvvəlki nəsil yoxdan bir BAYRAQ, müqəddəs bir ideal rəmzi yaratdı. Onu min müşkülatla yüksəldərək dedi: BİR KƏRƏ YÜKSƏLƏN BAYRAQ, BİR DAHA ENMƏZ!!! Əlbəttə, sən onun ümidini qırmayacaq, bu gün parlament binası üzərindən Azərbaycan Türklərinin yanıq ürəklərinə enmiş bu bayrağı təkrar o bina üzərinə dikəcək, bu yolda ya ŞƏHID ya QAZI olacaqsan”...


Ruhun şad olsun, böyük öndər!


Aygün MURADXANLI
------------------------
qaynaq - musavat.com